NECDET TOPÇUOĞLU KALEMİNDEN ”MUHTARLIK KANUNU ÇIKARTILMALIDIR.”

Seçimle gelinen makamlar arasında en değerli bulduğum Makam, Muhtarlık Makamıdır. Kelime anlamı ile Muhtar, seçilmiş kişi demektir. Bu görevin en güzel yanı siyasi parti mensubu olmamasıdır. Muhtarlar, yasaların kendilerine tanımış olduğu yetkileri bağımsız bir şekilde uygulama hakkına sahiptirler. Muhtar kelimesini en anlamlı bulduğum yazıyı Nahçivan’da Haydar Aliyev heykelinin kaidesinde okumuştum. O yazı, ‘’Nahçivan, Azerbaycan Cumhuriyetinin bünyesinde yer alan Muhtar bir devlettir.’’ Diyordu.

Büyük sorunları çözmenin en pratik yolu, sorunu parçalarına ayırarak, her parçanın sorununu ayrı ayrı çözdükten sonra, parçaları birleştirmektir. Devlet idari yapısının en küçük parçası Mahalle ve köy muhtarlıklarıdır. Ülke sorunlarını çözmenin en iyi yolu mahalle ve köy seviyesinde yapılan çözümlerdir. Bu nedenle Mahalle ve Köy Muhtarlıkları oldukça önemlidir. Ülkenin idari yapısını bir bina olarak düşünürsek, Muhtarlar bu binanın yapı taşlarıdır. Muhtarlar 5 yıllığına seçilir ve kararlarını 4 azasıyla birlikte alırlar. Görevini yapmayan muhtarlar, bağlı bulundukları ilçenin idare heyeti tarafından görevlerinden alınırlar.

Halen yürürlükte olan mevzuatlar incelendiğinde, 82 değişik Kanun
da ve 354 madde de Muhtar adı geçmektedir. Bunların tamamını sıradan bir yurttaşın bilmesi mümkün değildir. Ancak hakim ve avukatlar bilebilirler. Belediye Kanunu var. Büyükşehir ve Milletvekili Kanunları var. Seçimle geldiğine göre Muhtarlık Kanunu da olmalıdır. Kanunu olmayan bir hizmetin, denetim ve kontrolu da mümkün değildir.

Yerel seçimlerde Muhtarlar için birleşik oy pusulası esası getirilmelidir. Vatandaş hangi muhtarı beğeniyorsa o muhtar adayının altına mühürünü basabilmelidir. Muhtar adayları seçimlerde isimlerinin yazılı olduğu kağıtları korumakta zorlanmaktadırlar. Birleşik oy pusulası olursa, şaibe ve kırgınlıklar önlenmiş olacaktır.

Belediye başkanı seçildiğinde bir makamı olmaktadır. Hizmeti yürütecek personeli bulunmaktadır. Milletvekilinin de makamı ve personeli vardır. Muhtarların çoğunlukla muhtarlık binaları bile yoktur. Var olanlar da belediyeler tarafından yaptırılmaktadır. Her muhtarın hizmeti yürüteceği bir muhtarlık evi olmalı ve devlet tarafından yaptırılmalıdır. Bu hizmet belediyelere bırakılmayacak kadar önemlidir. Muhtarların yanında, maaşı belediyeler veya il özel idareleri tarafından ödenen bir personeli bulunmalıdır.

Köy tüzel kişilikleri yeniden düzenlenmelidir. Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile çok sayıda köy, mahalleye dönüştürülmüştür. Bu uygulama son derce yanlış olmuştur. Şimdi Kırsal Mahalle adıyla hatadan dönülmeye çalışılmaktadır. Sosyal yardımlar kesinlikle muhtarlar aracılığıyla dağıtılmalıdır. Çünkü kimin fakir olup olmadığını en iyi muhtarlar bilirler. Kentlerin Belediye Meclislerinde bir mahalle için karar alınacaksa, o kararın görüşüldüğü belediye meclisi oturumuna muhtar da katılmalı ve söz sahibi olmalıdır.

Belediye Kanunu’nun 75. maddesi, ‘’Belediyeler, belediye meclisi kararıyla kamu kuruluşları ile ortak proje geliştirebilir” demektedir. Ancak muhtar ile ortak proje yapılamamaktadır. Bu nedenle Muhtarlık bir kamu kurumu olarak Belediye Kanunu’nda yer almalıdır.
Örneğin, Türkiye Belediyeler Birliği var, ancak Muhtarlar Birliği yoktur. Yasal olarak oluşturulması sağlanmalıdır. Muhtarlık bir kurum olarak kabul edilmeli ve köy bütçesi köyde yapılmalıdır. Başta emlâk vergisi olmak üzere köy ve mahallelerden toplanan vergilerin, Kanunla belirlenecek bir kısmı Muhtarlık bütçesine aktarılmalıdır.

Anadolu köy kültüründe Muhtar, Öğretmen ve İmam çok önemlidir. Her birisi birer kanaat önderi durumundadır. Muhtarlık için önceden alınması gereken bir eğitim bulunmamaktadır. Ancak kişi muhtar seçildikten sonra bağlı bulunduğu Kaymakamlık tarafından hizmet içi eğitime tabi tutulmaktadır. Eğitimlerde; Yerel Yönetimler, Köy ve Mahalle İdaresi Yönetmelikleri, İletişim, Bilgisayar Teknolojileri, Muhtar Bilgi Sistemi, Mevzuatlar, Muhtar Yetki ve Sorumlulukları gibi dersler verilmektedir.

Köylerde ve kırsal mahallelerde sorunlar genellikle ortaktır. Yol, su ve elektrik ortak sorunlardır. Bu sorunların siyaseti, partisi olmamalıdır. Çözülmezse sıkıntılar, çözülürse menfaatler paylaşılır. Türkiye’de 34.595 Köy, 15.198 Mahalle muhtarlığı bulunmaktadır. Köy ve Mahalle muhtarlarının sorumlulukları arasında farklar bulunmaktadır. Aslında e-devlet sistemine geçildikten sonra, kent merkezlerindeki mahalle muhtarlıklarına, gerek olup olmadığı tartışılmalıdır. Benim kışisel görüşüm, kent merkezlerindeki mahalle muhtarlıkları kaldırılmalıdır.

Yıllarca ‘’benim köylüm, benim işçim’’, ‘’kalkınma köyden başlar’’ gibi sloganlar atılmasına rağmen, Yerel Yönetim Reformu kapsamında 442 Sayılı Köy Kanunu yeniden düzenlenmemiştir. Bazı maddelerinde değişiklik yapılmış olmasına rağmen, halen 1924 yılında çıkarılmış bir Kanun ile sorunlar çözülmeye çalışılmaktadır. Yerel Yönetim Reformu kapsamında 442 Sayılı Köy Kanunu yeniden düzenlenerek, çağdaş bir Muhtarlık Kanunu çıkartılmalıdır.

(26, Ekim, 2024-Ordu)
Necdet Topçuoğlu Hocam’ın kaleminden ” mevzuatlar ve muhtarlıklar hakkında kıymetli bilgiler ” emeğine saygıyla